Recensie

Een klein oeuvre maar wat een meesterwerken!
 
Bijbelse landbouw en Een glas woede zijn de twee voornaamste werken van Raduan Nassar. Uitgeverij Prometheus heeft ze als twee verschillende boekjes uitgebracht. In de sublieme vertaling van Harrie Lemmens. Raduan Nassar (1935) is een raadselachtige schrijver die je zonder meer tot de top van de Braziliaanse literatuur mag rekenen. Het gekke is dat hij na deze twee boeken, en nog een paar verhalen die (nog) niet vertaald zijn maar wel in zijn Obra Completa dat in 2016 in Brazilië uitkwam staan, gestopt is met schrijven. ​

Sam Shepard, 5 november 1943 - 27 juli 2017
‘Schrijven is kunst, acteren een vak, een manier om de kost te verdienen’
 
Tekst Gerrit Brand
 
Op 27 juli 2017 overleed Sam Shepard. Hij genoot grotere bekendheid als acteur dan als auteur. Zeker in Nederland is hij als schrijver niet erg bekend. Tot nu toe werd slechts één boek van hem in het Nederlands vertaald, Motel Chronicles, in 1984. Meer dan dertig jaar geleden dus. Uitgeverij Nobelman probeert daar verandering in te brengen en geeft in 2020 Shepards meest recente roman, The One Inside, in Nederlandse vertaling uit.

door Gerrit Brand
 
De nieuwe roman Eden van Marcel Möring is een meesterwerk. Een veelstemmig boek, met verschillende vertelperspectieven. Een filosofische roman waarin het thema tijd een belangrijke rol speelt. Möring vertelt op virtuoze wijze verhalen. Hij creëert voortdurend sfeer en houdt de vaart er goed in. Hoewel er geen plot in het boek zit, is het toch een pageturner. Je wilt weten of het hem gelukt al die verschillende verhaallijnen bij elkaar te brengen en blijft lezen tot je het boek uit hebt.  

 
Eigenlijk zou dit stuk moeten gaan over alle ellende die er in de wereld is. Laten we wel wezen, om ons heen is het een grote horrorshow. In Aleppo zijn de rebellen, de vrijheidsstrijders, de 'terroristen' of hoe je ze maar wilt noemen, verdreven door het regime van Assad met behulp van de Russen, die de hele stad plat gebombardeerd hebben (hoe bouw je zoiets ooit weer op en wie gaat dat betalen?), en de Iraniërs die met hun Hezbollahstrijders uit Libanon op de grond flink huishielden. Een grote moordpartij was het, waarbij vele duizenden onschuldige mensen ongelooflijk leed werd toegebracht.
In Berlijn reed een gek uit Tunesië, Anis Amri geheten (klinkt als een artiestennaam), op een kerstmarkt in en vermoordde twaalf mensen en verwondde tientallen anderen. Hij werd afgelopen donderdag doodgeschoten in Milaan. Eigenlijk zou ik moeten schrijven over wat er in de wereld gebeurt.
Maar gisteravond gingen we naar een concert van Jan Akkerman en zijn ‘vrienden’. En daar bleek maar weer eens dat kunst tijdloos is en troost verschaft voor al het leed dat constant over ons wordt uitgestort.
 
Ik had Jan Akkerman (net zeventig jaar geworden) nog nooit in levenden lijve zien optreden, tenminste niet bij mijn weten. Kan zijn dat ik hem in de jaren ‘70 ooit op een popfestival gezien heb, maar ik kan het me niet herinneren. Hoe dan ook, deze gitaarlegende trad op in de kleine zaal van de Oosterpoort in Groningen. De man heeft een carrière van vijftig jaar achter de rug en is nog steeds niet uitgespeeld. Brainbox en Focus zijn de bands uit de jaren ‘60 en ‘70 waar iedereen aan moet denken. Ik had Jan Akkerman een paar jaar geleden weer ontdekt via Spotify waarop ik bij toeval een concert van hem op het North Sea Jazzfestival tegenkwam. Dat klonk fantastisch. Wat een swingende muziek. Dat ik dat destijds in de jaren ‘70 nauwelijks waardeerde. Vreemd eigenlijk. In retrospectief is die muziek gewoon ge-wel-dig.
Wat een fantastische songs hebben die twee bands, Brainbox en Focus destijds, geproduceerd. Gelukkig had Akkerman zanger Bert Heerink meegenomen die de stukken van Brainbox bijna natuurgetrouw vertolkte (natuurlijk gaat er niets boven die markante stem van Kaz Lux, maar á la). Ook jazzsaxofonist Benjamin Herman was van de partij, wat het hele concert een jazzy touch meegaf. Wat voor muziek is dit eigenlijk? Rock? Blues? Jazz? Jazzrock? Jan Akkermans dochter Laurie zong zo nu en dan ook een nummer en wat zij zong was op een gegeven moment pure Soul.
De hele band, die enkele weken door Nederland toert, staat als een huis. De drummer drumt super strak, de bassist zorgt voor een constante aandrijftrein (om in autotermen te blijven), de toetsenist (ik heb hun namen helaas niet paraat) speelt subliem, terwijl Jan Akkerman zelf de mooiste melodieën afgewisseld met scheurende en trekkende solo’s uit zijn gitaar tovert, af en toe bijgestaan door een tweede gitarist, Ruben Hoeke. Op de een of andere manier werkt de machine zo smooth, zo perfect, dat de vergelijking met Formule 1 coureur Max Verstappen bij me opkwam. Jan Akkerman als de Max Verstappen van de rockmuziek, maar ik besef dat het een flauwe vergelijking is, iemand van zeventig vergelijken met een snotneus van achttien. Andersom zou beter zijn, maar je begrijpt wat ik bedoel. Verstappen draait met razende motor zijn rondjes op het circuit en Akkerman werkt zich met scheurende gitaren door het concert heen. Perfect, tijdloos. Even geen last van wat er in de wereld om je heen gebeurt.
 
In de jaren ’70, toen Jan Akkerman wereldberoemd was en werd uitgeroepen tot ‘de beste gitarist van de wereld’ (door de vakpers, maar wie zijn dat?), stond diezelfde wereld ook al op zijn kop. De oorlog in Vietnam liep op zijn eind, maar het terrorisme van de Rode Brigades in Italië en de Baader Meinhof Groep uit Duitsland stond voor de deur. Er werden treinen gekaapt en vliegtuigen en onschuldige mensen zomaar doodgeschoten. De koude oorlog woedde in alle hevigheid en er stond een muur midden in Berlijn. Ook toen was het beeld dat men van de toekomst had bleek. Waar moest dat toch naartoe? Wat voor wereld laten we voor onze kinderen achter?
Nu, met 2017 voor de deur, heerst datzelfde gevoel. Is het doemdenken, te veronderstellen dat er weleens een enorme wereldoorlog voor de deur zou kunnen staan? Wordt het oorlog met de islam, die godsdienst die almaar sterker en agressiever lijkt te worden en maar een doel heeft, namelijk de hele wereld veroveren?
 
Maar tijdens het concert van Jan Akkerman en de zijnen zat ik te denken dat wat zij lieten horen niet wezenlijk anders was dan wat ze in de jaren ‘70 speelden. Goede popmuziek (laten we het zó maar even noemen) verandert nauwelijks. Hier zijn kunstenaars aan het werk. Kunstenaars blijven op hun eigen manier hun werk maken, alle technische en technologische ontwikkelingen ten spijt. Dat geldt voor de muziek maar ook voor de literatuur en de beeldende kunst. Van een goed boek kun je vandaag evenveel of misschien nog wel meer genieten dan in de tijd dat het voor het eerst verscheen. Denk aan W.F. Hermans of John Fante, om maar even twee schrijvers te noemen die me op dit moment toevallig interesseren. Een goede rockband blijft zonder steun van computers en andere apparatuur tijdloze muziek maken. Alleen al in Nederland zijn honderden bandjes bezig net als altijd met een gitaar, een bas en een drumstel en een paar versterkers en boxen (de klassieke opstelling) muziek te maken. Een goede kunstenaar (ik denk nu aan Jan Worst uit Groningen, die ik onlangs interviewde) blijft schilderen op doek en met olieverf zoals hij dat ook deed, toen hij voor het eerst naar de kunstacademie ging. Goede kunst is tijdloos. Vraag me nu niet wat goede kunst is.

Als ik dit schrijf lopen er gelijktijdig twee exposities in Nederland, die veel van elkaar weghebben. Beide betreffen overzichtstentoonstellingen van het werk van grote kunstenaars uit de tweede helft van de vorige eeuw (dat David Bowie nog leeft en nog steeds produceert laten we even voor wat het is; het hoogtepunt van zijn carrière ligt duidelijk in de zeventiger Jaren van de twintigste eeuw), beide zijn eerder te zien geweest in andere (wereld)steden en beide geven inzicht in leven en werk van wat ik zou willen noemen bourgeoiskunstenaars. En dat laatste is niet denigrerend bedoeld, ook niet ironisch maar juist waarderend.

Hoe zou het toch komen dat ik altijd zin heb om een stukje te schrijven, een juichend stukje, na het zien en horen van een muzikale act en eigenlijk nooit na het lezen van geweldige roman? Misschien is het een soort luiheid. Om iets zinnigs over een roman te zeggen moet je namelijk wel even goed nadenken. Want waarom heeft die roman je zo gegrepen dat je er iets over wilt schrijven? Was het het verhaal, het taalgebruik, de sfeer die uit het boek sprak, de opbouw en structuur van het boek, of is het vooral de schrijver die je aanspreekt? Kortom, als je over een boek begint moet je met goede argumenten komen en een ‘intellectueel’ stuk fabriceren. Maar muziek is eenvoudiger. Je hebt de artiest en de muziek die hij/zij maakt en daar ga je voor plat of niet. Om er een stukje over te schrijven hoef je niet de diepte in. Gewoon even een stukje uit de typemachine raffelen is voldoende.

Onlangs zat ik wat te googlen op John Mayall en zag ik, tot mijn verbazing en genoegen, dat hij op niet al te lange termijn in Leeuwarden op zou treden. Ik heb onmiddellijk een paar kaartjes geboekt.

Gert Vlok Nel in Vera, Groningen,

In hetzelfde cleane lettertype, een letter zonder franje, staat op de achterwand van het podium in Vera zijn naam geprojecteerd, in het blauwe licht in een waas van rook staat: GERT VLOK NEL boven een eenzame microfoonstandaard. Links op het podium staat alleen nog een grote bas die bespeeld zal worden door Johan Smit, de enige begeleider van Gert Vlok Nel vanavond. 

De grote zaal in Vera (die gelukkig niet zó groot is) is nog vrijwel leeg terwijl het concert nog moet beginnen. Er zitten wat mensen aan de bar achterin de zaal en er staan nog wat mensen langs de wanden. Sommigen hebben een barkruk meegesleept en hebben zich al vast op een strategische positie geposteerd. Nogal wat ouwe koppen, bepaald niet het jonge hippe publiek dat je normaal gesproken in Vera ziet en dat op jonge bands als Death Alley (drie delen Motörhead, twee delen Zeke en een vleugje Black Sabbath) afkomt.

Je denkt, Spill the wine zullen ze wel niet spelen maar verdomd ze doen het toch. Dat sprankelende nummer dat vol zit met triktrakgeluidjes, rammeltjes en gedragen wordt door een ijle dwarsfluit. Eric Burdon & the Animals spelen op de Zwarte Cross. Ik ben geroerd.

Mijn held Tadema luistert in Een heel nieuw leven naar Spill the wine. ‘Spill the wine, dig that girl.’ Ik heb de tekst van het nummer als motto toegevoegd aan het boek. Toen een interviewer me naar de reden daarvan had ik eigenlijk geen antwoord en mompelde wat over de speelsheid van de song die het speelse karakter van mijn roman benadrukte. Maar nu weet ik het, er zit niets diepzinnigs achter. Het is gewoon een prachtig nummer tekenend voor de tijd, eind jaren zestig begin zeventig, waarin het geschreven werd. Een tijd van rebellie, spel en de dingen anders doen dan voorheen.

Het doet er niet toe waar het nummer over gaat. Eric Burdon zingt het met een kwinkslag zoals hij vrijwel alles wat ze spelen met een vleugje ironie brengt alsof hij wil zeggen, kijk mij hier nou nog eens staan op mijn leeftijd.

Eric Burdon heeft een nieuw album uit en is op zijn tweeënzeventigste op toernee. De rebel uit de jaren zestig (Burdon was nooit mainstream) raakte zoals veel artiesten uit die begintijd van de rockmuziek decennialang min of meer in de vergetelheid. Wie Stoner van John Williams gelezen heeft weet dat het in een mensenleven nooit bergopwaarts maar altijd bergafwaarts gaat. Je begint welgemoed aan je aardse bestaan, stijgt misschien wel naar een bepaalde top en denkt dat je het helemaal gemaakt hebt, je kunt niet meer kapot, maar dan komen de eerste kinken in de kabel. Langzaam gaat het bergafwaarts, grote verwachtingen worden niet waargemaakt, het leven blijkt toch moeilijker dan je ooit had kunnen bedenken. Maar soms krijg je tegen het eind weer een opleving zoals Eric Burdon. Hij is kort en gedrongen en heeft een aardig buikje en wit haar en een witte snor. Hij doet me naarmate het concert vordert vooral aan mijn grootvader denken die er op zijn tweeënzeventigste ook zo uitzag met zijn witte snor hoewel je je hem met geen mogelijkheid als rockzanger zou kunnen voorstellen. Maar wel met datzelfde temperament. Hij (mijn grootvader) toerde niet voor niets op een grote zwarte motorfiets rond.

Artistiek gezien is Eric Burdon helemaal terug. Met een fantastisch mooi nieuw album met erudiete en persoonlijke songs waarin hij zich zorgen maakt over de toestand van de wereld zoals in Water en Invitation to the White House. Een eerbetoon ook aan Bo Diddley en zijn Afrikaanse roots met de nummers Bo Diddley Special en Before you accuse me. Burdon heeft iets met Afrika en zwarte muziek. Ik heb nog steeds pontificaal het dubbelalbum The Black-Man’s Burdon in de kast staan en draai hem ook nog geregeld. Evenals de elpee Eric Burdon declares ‘War’ met daarop dat vrolijke, grappige Spill the wine. Eric Burdon is nog springlevend. Zijn muziek staat als een huis, zijn band speelt met veel enthousiasme de sterren van de hemel. Zeker op de Zwarte Cross op 27 juli 2013.