De ongelooflijke kortheid van het leven

29/3/2011

Dit wordt geen verhaal, hoewel het dat eigenlijk wel had moeten worden. Ik had een verhaal willen schrijven over de ongelooflijke kortheid van het leven. Ik kwam op dat idee na het lezen van de ontroerendste biografie die ooit over iemand is geschreven, namelijk het verhaal The Worldwar I Los Angeles Airplane uit de bundel Revenge of the Lawn van Richard Brautigan. Omdat er sprake was van een vliegtuig trok die titel onmiddellijk mijn aandacht. Richard Brautigan wordt over het algemeen nog steeds afgedaan als een hippieschrijver uit de jaren zestig van de vorige eeuw, die enkele ‘weirde’ boeken op zijn naam heeft, met al even ‘weirde’ titels als het al genoemde Revenge of the Lawn, of Trout Fishing in America.  Hij wordt tegenwoordig nauwelijks meer gelezen. Geheel ten onrechte.
  Nadenkend over het leven in het algemeen, en de levens van bekende (beroemde) mensen beschouwend, valt me telkens weer op, hoe vaak een mensenleven niet positief begint om vervolgens in mineur te eindigen. 
  Dat begint al bij de uiterlijke verzorging. De jonge dynamische filmster (man of vrouw) ziet er strak en appetijtelijk uit in een chic pak of mooie jurk. Neem bijvoorbeeld Sean Connery als James Bond. In de jaren zestig een voorbeeld voor iedere man, glad geschoren, atletisch, gekleed volgens de laatste mode, rijdend in glimmende sportwagens en ga zo maar door. Maar later, zo na zijn zestigste laat hij ineens zijn (grijze) haar groeien en, erger nog, een al even grijze baard staan. Je zag hem niet meer in snelle pakken, maar in losse vrijetijdskleding. We zullen het maar niet hebben over een vrouwelijke  pendant als Brigitte Bardot, die zich al decennia niet meer druk lijkt te maken om haar uiterlijk. Maar goed, de kritische lezer zal onmiddellijk tegenwerpen, dat dit uiterlijkheden zijn, dat ouderdom met gebreken komt en dat een mens er nu eenmaal in de loop der jaren niet mooier op wordt.  Helemaal waar. Ik weet ook wel dat een mens nou eenmaal niets kan doen aan het verouderingsproces waaraan hij onderhevig is. En zoals een vriend opmerkte toen ik dit thema eens aansneed, er is een verschil tussen bewust niet meer aan de schoonheidseisen van de wereld om je heen willen voldoen en jezelf laten verslonzen vanwege een ouderdomsziekte of alcohol- of drugsverslaving. Die laatste opmerking deed me onmiddellijk aan Mickey Rourke denken. Dat hij jarenlang aan de zelfkant van de maatschappij verkeerde, is hem aan te zien, en hoe. Hoewel zijn gehavende uiterlijk hem ook de mooiste rol van zijn leven bezorgde, namelijk als Randy ‘The Ram’ Robinson in The Wrestler.   
  Maar laten we niet van het thema afwijken. De ongelooflijke kortheid van het leven. Het leven is zo kort, dat Richard Brautigan de complete biografie van zijn schoonvader (In The Worldwar I Los Angeles Airplane is de man, wiens leven beschreven wordt, de vader van de vrouw van de ik-figuur) in minder dan vijf pagina’s op papier weet te zetten. En ook nog puntsgewijs, in 33 punten (Jezus werd drieëndertig jaar; zou dat er iets mee te maken hebben? Je moet schrijvers immers altijd ergens van verdenken). Maar wel helemaal compleet, van de wieg tot het graf, en na die viereneenhalve pagina gelezen te hebben, heb je het gevoel dat je de man goed hebt leren kennen. Wat een treurig einde, denk je dan, van een leven dat zo hoopvol, dynamisch en succesvol begon. 
  Waarom denk je zoiets? Omdat je parallellen ziet met je eigen leven? Er zullen heel wat mensen zijn die dezelfde gespannen boog  in hun leven zien, een sterk stijgende kromme die naarmate het einde nadert langzaam inzakt. In hoeverre hangt je leven van je eigen wilskracht en harde werken af? In hoeverre is een mens afhankelijk van de gebeurtenissen in de wereld om hem heen? Economische crises, die carrières te gronde richten, auto- en andere ongelukken die een mens overkomen, ziektes en noem maar op? Je mag toch in je handen knijpen als je de zeventig of tachtig jaar die je te leven hebt redelijk ongeschonden door weet te komen? Niets is eeuwig, panta rhei zei Heraclites, alles stroomt, is eeuwig in beweging. Sisyphus had er ook last van, de steen is nog niet boven of hij rolt al weer naar beneden. Hoe vaak kun je hetzelfde trucje herhalen, hoeveel tijd is je gegeven? Het leven is kort, hebben we al gezien, in vijf pagina’s samen te vatten, en naarmate het einde in zicht komt, lijkt het steeds korter te worden. Bijkomende vraag: hoeveel zin heb je om je schouders weer opnieuw onder iets te zetten. Of vind je het wel goed zo? 
  In eerste instantie leek The Worldwar I Los Angeles Airplane alleen maar over een piloot te gaan, uit de Eerste Wereldoorlog nog wel (een periode waar ik me nogal in verdiept heb voor het schrijven van mijn roman Tolvlucht). Maar al gauw was dat piloot-zijn bijzaak en las je het leven van een mens, met alle ups en downs, een leven dat exemplarisch is voor ons aller bestaan in dit aardse tranendal.  Je wordt geboren, je krijgt wat mee van huis, je gaat de wijde wereld in, trouwt, maakt een oorlog mee, wordt piloot, maakt carrière, begint een eigen bank, richt een concern op, gaat (vanwege de crisis) failliet, rijdt nog een tijdje in een nieuwe auto rond, die wordt oud, jij wordt oud, je krijgt nog ergens een baantje als boekhouder, je vrouw gaat werken, jij wordt ontslagen, je doet het huishouden, je drinkt wat, je wordt langzamerhand alcoholist, maar weet het redelijk te verbergen, nette armoede, dan krijg je een hartaanval of kanker en ben je dood. Dat was het dan, je ongelooflijk korte leven. Een aangrijpende levensbeschrijving in nog geen vijf bladzijden. Dankzij de meesterlijke vertelkunst van Richard Brautigan. 

                                        
zie ook 'beeld'